Türk Anayasa Hukuku Özet 2016

Anayasacılık: Birey özgürlüklerini güvence altına almak için devlet iktidarının yazılı bir anayasayla-hukukla sınırlandırılması anlamındadır. İlk versiyonları 1251 Magna Carta ile oluşmuş ve 18. yy da etkili olmaya başlamıştır. Osmanlıda anayasacılık halktan gelen talep ile değil devletin kurtarılması için başlatılmıştır. Bunlar sırasıyla;

• 1808 Sened-i İttifak: II. Mahmut ile Ayanlar arasında imzalanmıştır.
• 1839  Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayun): Padişah Abdülmecid tek taraflı olarak imzaladı. Eşitlik ilkesi benimsendi. Böylelikle yasalar hen yöneticileri hem de yönetilenleri kapsaması sağlandı. Dolayısıyla ilk kez padişahın yetkilerine sınırlama geldi. Batılılaşmanın ilk adımı.
• 1856 Islahat Fermanı: Dış ülkelerin baskısı sonrasında Abdülmecid tarafından imzalandı. Ayrılıkçı düşünce ve eylemlerin engellenmesi için bütün din ve mezheplerin eşit olduğu vurgulanmıştır (eğitim, askeri, hastane vb). İşkence ve eziyet yasaklanmıştır. Vergilendirmede düzeltmeler olmuştur. Osmanlı toplumu oluşturulmaya çalışılmıştır.
• 1876 Kanun-u Esasi: II. Abdülhamit tarafından ilan edilmiştir. İlk defa parlamento kurulmuştur (Meclis-i Umumi). Meclis, Meclis-i Ayan: padişahın seçtiği ve Meclis-i Mebusan (4 yılda bir 50 bin kişiye 1 vekilden oluşan ) ikili kanattan oluşur.  Yasa teklifi padişahın iznine bağlıdır. Teklif iki meclisten geçerse padişah bunu veto ederse bir daha yasalaşması mümkün değildir (mutlak veto). Anayasada mahkeme bağımsızlığı, yargıçların azlolunamayacağı, kanuni hakim güvencesi de vardır.
• 1909 Kanun-u Esasi: Mehmet Reşat ilan etmesiyle Osmanlı sınırlı bir monarşiye döndü. Padişahın yetkileri devlet başkanı düzeyine getirildi. Bakanlar kurulu meclis e karşı sorumlu hale getirildi.  Yasa teklifleri için padişah izni kaldırıldı.Padişahın mutlak vetosu kaldırılıp dönüştürücü veto haline getirildi. Meclisin süresiz feshi kaldırıldı. 3 ay içinde tekrar seçimlere gidilme şartı kondu.
• 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasi):  Savaş dönemi anayasasıdır. 23 madde+ 1 madde (Kanun-u Esasinin ters düşmeyen kısımları kabul edilmiştir). Ülke egemenliği padişahtan alınıp millete verilmiştir. Hükumet olarak  tüm erkleri barındıran meclis hükumeti kabul edilmiştir. Vekillerin 2 yılda bir seçilmesi kararlaştırılmıştır. Merkezi yönetimden çok yerinden yönetim kabul edilmiştir. 1922 de saltanat kaldırılıp 1923 te de Cumhuriyet ilan edilmiştir.  Devletin dini İslam, dilinin Türkçe olması anayasaya eklenmiştir.
• 1924 Anayasası:  105 madde yer alır.  Yasamayı direk meclis kullanırken yürütme seçilen Cumhurbaşkanın kuracağı bakanlar kurulu aracılığı ile yürütülür. Cumhurbaşkanının siyasi sorumsuzluğu vardır. Cumhurbaşkanı 1 dönem için seçilir. Dönem sınırlaması yok. Meclis hükumeti düşürebilir fakat hükumet meclisi fesih edemez. "güçler birliği görev ayrılığı". Günümüzde anayasa mahkemesinin yaptığı görevi meclis yapmaktaydı. 1924 Anayasası merkezi yönetimi benimsemiştir. 1928 de devletin dini İslam ibaresi kaldırılmış 1934 de kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.
• 1961 Anayasası:  179 maddeden oluşmaktadır. 22 si geçicidir. Anaysa mahkemesi ve çift meclisli bir yapı getirilmiştir. Egemenliği sadece meclis değil diğer yetkili organlara da paylaştırılmıştır. Yerel yönetimlerin yetkisi arttırılmış, TRT ye özerklik verilmiş, MGK kurulmuştur. Yasama ve yürütme yargı denetimine açılmıştır. YHK kurulmuştur. Cumhurbaşkanı 7 yıl için 1 defalık seçilir. Parti le bağı kalmaz. tarafsız olur. Anayasa mahkemesi kanunların anayasaya uygunluk denetimi, siyasi partilerin kapatılması ve mali denetimini yapar.  1971 ve 1973 te yürütme güçlendirilmiştir. Örneğin bakanlar kuruluna KHK çıkarma yetkisi, TRT özerkliğinin kaldırılması, DGM, AYİM kurulması gibi.